Bibliyoterapi, ülkemizde aşina olduğumuz bir kavram değil ancak tarihi -uygulanması bakımından – oldukça eskiye dayanıyor.
20. yüzyılın başlarında ortaya atılan bir terim olan bibliyoterapi, duygusal ve psikolojik iyileşmeyi teşvik etmek için edebiyatı ve okumayı bir araç olarak kullanan bir terapötik müdahale biçimi. Bibliyoterapi kavramı, kitapların, hikayelerin ve kelimelerin bireyin ruh sağlığı ve refahı üzerinde sahip olabileceği bir derin etkisi olduğunu kabul ediyor.
Biliyoruz ki insan hayatındaki heyecan verici keşiflerden biri okuma yazmayı öğrenmek. Okudukça özgürleşen ve başkalarından sınırlı öğrenme mecburiyetinden kurtulan insan, kendi gerçeklerini ve değerlerini bu sayede oluşturmaya başlıyor. Bibliyoterapi kavramı da okumanın insanlar üzerinde iyileştirici ve terapötik bir etkiye sahip olabileceği, kendilerini, durumlarını ve çevrelerindeki dünyayı daha iyi anlamalarına yardımcı olabileceği fikrine dayanıyor.
Sözcüğün içindeki terapi kelimesi, yöntemin sadece psikolojiyle ilgili olup olmadığı sorusunu akıllara getirebilir. Oysa yöntemin amacı, doğru zamanda, doğru kişiyle, doğru kitabı buluşturmak ve rahatlamasına yardımcı olabilmek. (Philpot,1997).
BİBLİYOTERAPİ NE ZAMANDAN BERİ VAR?
Bibliyoterapinin kökenleri edebiyatın iyileştirici gücüne inanan eski Yunanlılara kadar uzanıyor. Yunanlılar, insanların dramatik performansları okurken veya bunlara tanıklık ederken yaşadıkları duygusal boşalmayı tanımlamak için katharsis terimini kullanmışlar. Bibliyoterapi, 18. ve 19. yüzyıllarda, İngiltere, Fransa, Almanya ve İskoçya’da yaygın olarak uygulanmış; özellikle din ve kitap kullanımının birleşimi, hastane kütüphanelerinin başlangıcını temellendirmiş (Akinola, 2014, s. 1282).
Zamanla edebiyatın tedavi edici bir araç olduğu fikri ön plana çıkmış ve 20. yüzyılın başlarında “bibliyoterapi” terimini ortaya atan Samuel McChord Crothers gibi entelektüeller tarafından daha da geliştirilmiş.
Bu noktada Crothers hakkında bilgi vermek, yöntemin hangi temellere dayandığının anlaşılması bakımından iyi olabilir. Samuel McChord Crothers (1857-1927), edebiyat, mizah ve felsefe dahil olmak üzere çok çeşitli konulardaki yazılarıyla tanınan Amerikalı bir deneme yazarı ve papazdı. Üniteryen bir papaz olarak görev yaparken aynı zamanda Harvard İlahiyat Okulunda pratik teoloji profesörüydü. Crothers, kendi döneminde popüler ve etkili bir yazardı ve esprili makaleleriyle tanınıyordu.
Crothers’ın edebiyat ve psikoloji alanına yaptığı dikkate değer katkılardan biri de bibliyoterapiyi savunmasıydı.
“Ona göre bibliyoterapi, bireylerin duygusal, psikolojik veya zihinsel sağlık sorunlarıyla baş etmelerine yardımcı olmak için edebiyatı, özellikle de kitapları ve okumayı kullanan terapötik bir yaklaşımdı. “
Samuel McChord Crothers, makaleleri ve yazıları aracılığıyla bibliyoterapi kavramının yaygınlaşmasına yardımcı olurken kişisel gelişimi ve duygusal refahı teşvik etmede edebiyatın gücünü vurguladı. Çalışmaları, zorluklarla karşılaşan veya kendini geliştirmek isteyenler için kitapların teselli, ilham ve rehberlik kaynağı olarak kullanılmasını teşvik etti.
BİBLİYOTERAPİ İYİLEŞTİRME GÜCÜNÜ NASIL KULLANIYOR?
Bibliyoterapi, kişisel gelişim kitapları, kurgu, kurgu dışı veya şiir gibi farklı biçimlerde olabilir. Terapistler, eğitimciler ve kütüphaneciler, kendi özel sorunları veya endişeleriyle ilgili okuma materyallerinden yararlanabilecek kişilere kitap önermek için sıklıkla bibliyoterapiyi kullanırlar. Buradaki amaç, bireylerin kişisel zorluklarına değinen kitapları okuyarak iyileşme ve kişisel gelişim yolculuklarında onlara yardımcı olabilecek içgörü, bakış açısı ve rahatlık kazandırabilmektir.
Çeşitli şekillerde uygulanabilen çok yönlü bir terapi şekli olan bibliyoterapi yöntemleri şöyle özetlenebilir:
Reçeteli Bibliyoterapi: Bu yöntemde, eğitimli bir bibliyoterapist veya ruh sağlığı uzmanı, bireyin ihtiyaçlarına göre uyarlanmış belirli kitaplar veya metinler reçete eder. Bu metinler okuyucunun duygusal ve psikolojik kaygılarına hitap etmek ve yazılı sözcüklerde teselli ve rehberlik bulmalarına yardımcı olmak için seçilmiştir.
İnteraktif Bibliyoterapi: Bu yöntem, terapist ile danışanın okudukları kitaplar hakkında tartışmalarını ve diyaloglarını içerir. Bu konuşmalar, bireylerin edebi analiz yoluyla duygularını keşfetmelerine, içgörü kazanmalarına ve başa çıkma stratejileri geliştirmelerine olanak tanır.
Yaratıcı Bibliyoterapi: Yaratıcı bibliyoterapi, bireylerin kendilerini yazarak ifade etmelerini teşvik eder. Bu, bireylerin duygularını ve düşüncelerini terapötik bir şekilde dışsallaştırmalarına olanak tanıyan günlük tutmayı, şiiri veya yaratıcı kurguyu içerebilir.
Bibliyoterapi Grupları: Bazı kişiler grup ortamlarında teselli ve destek bulur. Bibliyoterapi grupları, benzer kaygıları olan insanları kitap okumak ve tartışmak üzere bir araya getirerek bir topluluk duygusu ve ortak deneyimler sağlar.
BİBLİYOTERAPİNİN EMPATİK TESELLİSİ
Bağlanabilir hikâyeler okumak ve karakterlerin deneyimleriyle özdeşleşmek, duygusal bir rahatlama ve katarsis duygusu sağlayarak bireylerin kendi duygularını ve deneyimlerini işlemelerine yardımcı olabiliyor. Yani bir bakıma duygusal katarsis sağlıyor. Ayrıca edebiyat, okuyucuların farklı karakterlerin yerine geçmelerine, empatiyi geliştirmelerine ve kendi yaşamları ve zorlukları hakkında yeni bakış açıları sunmalarına olanak tanıyor. Bibliyoterapinin bu anlamda empati ve perspektif geliştirmeye katkısı oldukça fazla. İyi bir kitapla ilgilenmek, günlük stres faktörlerinden hoş bir şekilde uzaklaşmanıza yardımcı olabiliyor, rahatlamayı teşvik edebiliyor ve kaygıyı azaltabiliyor. Okuma yoluyla bireyler kendi düşüncelerini, duygularını ve motivasyonlarını keşfedebiliyorlar. Kendini odak noktası haline getirmek ve önceliklerini fark etmek, insanların birtakım başa çıkma becerileri edinmelerini sağlıyor. Kitapları ve hikayeleri bir terapistle veya grup ortamında tartışmak da iletişim becerilerini geliştirir ve kişisel konular hakkında açık diyaloğu teşvik ediyor.
DİJİTALDEN YARDIM ALABİLİRİZ
Dijital çağda çeşitli edebi kaynaklar sayesinde, doğrudan kendi endişelerimize hitap eden kitaplara ve metinlere erişebiliriz. Çevrimiçi forumlar, sesli kitaplar, e-kitaplar ve kişisel gelişim web siteleri bibliyoterapiyi her zamankinden daha erişilebilir hale getiriyor. Ayrıca bu sayede bibliyoterapi, geleneksel terapi biçimlerini tamamlarken ruh sağlığı bakımına bütünsel bir yaklaşımla entegre edilebilir.
PROBLEM ÇÖZMEYİ ÖĞRETMEK İÇİN BİBLİYOTERAPİYİ KULLANMAK
Peki Çocuklar?
Bibliyoterapi yöntemini çeşitli kaynaklardan incelediğimizde eğitimcilere, ebeveynlere ve bakıcılara çocukların temel problem çözme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacak değerli bir araç sunan anlayışlı ve pratik bir kılavuz olduğunu da görüyoruz.
Bibliyoterapi, edebiyatın çocukların farklı bakış açılarını anlamalarına ve etkili problem çözmenin önemli bir yönü olan duygusal zekayı geliştirmelerine yardımcı olmadaki hayati rolü anlamalarına alan açan bir yöntem. Sürekli değişen bir dünyada çocukların karşılaştığı zorlukları ele alacak kapsamlı bir kaynak oluşturmak için kullanılabilmesinin yanında problem çözmede empatinin, bakış açısı kazanmanın ve duygusal zekanın önemini anlamada yardımcı olabiliyor.
Kişisel Gelişim Yolculuğunda Tamamlayıcı Bir Rehber
Yetişkinler açısından baktığımızda da fiziksel ve duygusal travma da dahil olmak üzere önemli zorluklarla yüzleşme ve üstesinden gelme konusundaki kişisel yolculuğu tamamlayıcı oluyor.
“Özellikle vaka analizlerinin olduğu, insanların deneyimlerini paylaştıkları hem dürüstlük hem dokunaklı hem de ilişkilendirilebilir bazı kitaplar, yazılı kelimede teselli arayan okuyucularla güçlü bir bağ kurabiliyor.”
Uzmanlar tarafından önerilen okuma listeleri çok çeşitli konulara ve duygulara hitap edecek şekilde özenle seçilirse kitaplar; kaçış, bakış açısı, empati ve umut duygusu sağlayarak yazılanların iyileştirme gücüne sahip olduğunu etkili bir şekilde aktarabilir. Kitapların pratik rehberliği sayesinde inkâr edilemez bir şekilde, yazılı kelimenin derin bir iyileşme ve dönüşüm kaynağı olma potansiyeline sahip olduğunu hatırlatabilir.
BİBLİYODANIŞMANLIK VE BİBLİYOREHBERLİK
Bibliyodanışmanlık ve bibliyorehberlik, bireyleri ruh sağlığı yolculuklarında, kişisel gelişimlerinde ve problem çözmelerinde desteklemek için literatürün terapötik potansiyelinden yararlanan iki özel alan. Bu yenilikçi yaklaşımlar, kendini keşfetmeyi kolaylaştırmak, duygusal destek sağlamak ve bireyleri daha sağlıklı ve daha dengeli bir yaşama yönlendirmek için yazılı kelimeden yararlanıyor.
Genellikle bibliyoterapi danışmanlığı olarak adlandırılan bibliyo danışmanlığı, geleneksel danışmanlık ilkelerini literatür kullanımıyla bütünleştiren bir terapi şekli. Danışanlara duygusal ve psikolojik endişelerini gidermenin bir yolu olarak belirli kitaplar, makaleler veya metinler öneren eğitimli bir terapist veya danışmanı içerirken literatürün destek ve rehberlik arayan bireyler için değerli bir kaynak olabileceğini kabul ediyor.
BİBLİYODANIŞMANLIK YÖNTEMLERİ
Danışmanların ve terapistlerin yöntemleri, bibliyoterapinin genel geçer yöntemlerini içeriyor.
Kuralcı Bibliyodanışmanlık: Terapistler, kendi kendine yardım kitapları, anılar veya ilişkilendirilebilir temalara sahip romanlar gibi danışanın ihtiyaçlarına göre uyarlanmış okuma materyallerini seçerler. Müşteri bu materyalleri okur ve terapi seansları, kazanılan içgörüleri tartışmaya adanmıştır.
İnteraktif Bibliyodanışmanlık: Terapistler ve danışanlar okudukları kitaplar hakkında diyaloğa girerler. Bu konuşmalar kendini yansıtmayı, duygusal ifadeyi ve başa çıkma stratejilerinin geliştirilmesini kolaylaştırır.
Dışavurumcu Bibliyodanışmanlık: Bu yöntem, danışanları, öngörülen bir kitabın parçası olarak veya günlük tutarak kendi deneyimleri ve duyguları hakkında yazmaya teşvik eder. Etkileyici yazma, danışanların geçmiş travmaları işlemesine ve iyileştirmesine yardımcı olabilir.
Grup Bibliyodanışmanlığı: Grup ortamlarında, benzer endişeleri olan bireyler kitap okumak ve tartışmak için bir araya gelirler, bu da bir topluluk duygusunu ve ortak büyümeyi teşvik ediyor.
Bibliyorehberlik ise geleneksel danışmanlık ve terapinin ötesine geçerek, mutlaka akıl sağlığı tedavisi aramayan, ancak kişisel gelişim ve problem çözme ile ilgilenen bireyler de dahil olmak üzere daha geniş bir kitleyi kapsıyor.
BİBLİYOREHBERLİK YÖNTEMLERİ
Kendi Kendine Yardım ve Kişisel Gelişim Kitapları: Okuyucular, ilişkiler, kariyer veya kişisel mutluluk gibi geliştirmek istedikleri yaşam alanlarına hitap eden kitapları proaktif olarak seçiyorlar. Bu kitaplar kişisel gelişim için rehberlik, stratejiler ve içgörüler sunuyor.
Edebiyat Yoluyla Yaşam Koçluğu: Yaşam koçları ve mentorlar, kitapları ve okuma ödevlerini rehberlik stratejilerine dahil ediyorlar. Müşteriler seçilen materyalleri okuyor ve oturumlar ilerlemeyi tartışmaya ve hedefler belirlemeye adanıyor.
Eğitim ve Bilgilendirici Literatür: Bibliyorehberlik, yeni beceriler, bilgiler veya kişisel gelişim araçları edinmek isteyenler için ders kitapları veya öğretim kılavuzları gibi eğitim materyallerini kapsıyor.
Her iki yaklaşım da bireylerin benzersiz ihtiyaç ve endişelerini doğrudan ele alan okuma materyallerini seçebilecekleri veya atayabilecekleri özel müdahalelere izin verirken okuyucular, aslında kendi iyileşmelerinde veya kişisel gelişimlerinde aktif rol almaları için yetkilendirilmiş oluyor. Bu da kontrol duygusunu teşvik ediyor.
“Ayrıca bu yöntemler, geleneksel terapiden daha uygun maliyetli, bu da ruh sağlığı desteğini ve kişisel gelişimi daha geniş bir kitle için erişilebilir oluyor. Literatürün kullanımı, geleneksel ruh sağlığı danışmanlığı aramakla ilişkili damgalamayı azaltıyor ve terapiye katılmakta tereddüt edebilecek bireyler için daha çekici hale getiriyor.”
Edebiyatın bireyin duygusal ve psikolojik refahı üzerindeki derin etkisinin farkında olan bu yöntem, ister terapistler ve danışmanlar tarafından uygulansın, ister bağımsız olarak takip edilsin, rehberlik ve kişisel gelişim arayanlar için değerli kaynaklar ve destek sunuyor. Kitapların ve bilginin kolayca bulunabildiği bir dünyada, bibliyodanışmanlık ve bibliyorehberlik, kendini keşfetmeyi, iyileşmeyi ve yaşam boyu öğrenmeyi teşvik etmede yazılı kelimenin dönüştürücü gücünün bir hatırlatıcısı olarak hepimize rehberlik ediyor.
Bu dönüştürücü güce sahip rehberliğin, bir gün ülkemizde de sık sık başvurulan bir yöntem haline gelmesini ve kitapların iyileştirici gücünün herkesin ruhuna dokunmasını yürekten diliyorum.
Kaynakça ve Okuma Önerileri
Akinola, A. N. (2014). Bibliotherapy as an alternative approach to children’s emotional disorders. Creative Education, 5(14), 1281-1285. https://www.scirp.org/html/8-6302048_48919.htm
Altay, G. (1969). Bibliyoterapi ve kütüphaneciler. Türk Kütüphaneciliği, 18(4), 241-243.
Altunbay, M. (2018). Using literature in bibliotherapy: Biography sampling. Journal of Education andTraining Studies, 6(11), 201-206. https://doi.org/10.11114/jets.v6i11.3593
Ballou, M. (1995). Bibliotherapy. M. Ballou (Ed.). Psychological interventions: A guide to strategies (ss. 55-65).
Öner,U .,(1987) “Bibliotherapy.” A.Ü. EBF Dergisi cilt:20 pp. 1-7
Pardeck, J.T(1994) “Using Literature to Help Adolescents Cope With Problems.” Adolescent, vol.29.pp 421-427.
Philpot, J.G.,(1997) Bibliotherapy for Classroom Use. Incentive Publications,Inc.Nasshville, Tennessee
Rainfield,C.,(2003) Books Can Help You Heal. Online Sources.
©mümkün dergi
Yasal Uyarı: Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Yuka Ajans Yay. ve Org. Tic. Ltd. Şti.’ye aittir. Köşe yazısı/haberin tamamı ya da bir kısmı kaynak gösterilmesi ve/veya habere aktif link verilmesi halinde dahi kesinlikle kullanılamaz.
Ayrıntılar için lütfen tıklayınız.
