Yaş ayrımcılığı, bireylerin yalnızca doğum tarihleri üzerinden değerlendirilmesiyle oluşan önyargı ve dışlanma biçimidir. Bu ayrımcılık sadece ileri yaştakileri değil, gençleri de etkileyebilir. Özellikle hızla dijitalleşen toplumlarda “çok genç” ya da “çok yaşlı” etiketleri, bireyin yetkinliğinden çok doğum yılına odaklanarak fırsat eşitliğini gölgede bırakabiliyor.

Yaş Ayrımcılığının Günlük Hayattaki Etkileri

İş Hayatında

İş dünyası, yaş ayrımcılığının en keskin hissedildiği alanlardan biri. 45 yaş üstü adayların işe alım sürecinde “uyum sağlayamaz”, “yeniliklere açık değildir” gibi önyargılarla elenmesi oldukça yaygın. Bir başka örnek, gençlerin ise “tecrübesiz” görülerek düşük maaşla istihdam edilmesi veya karar süreçlerinden dışlanması. İş ilanlarında, “35 yaşını aşmamış adaylar tercih sebebidir” ifadesi sosyal medyada tepki çekiyor. Bu ifade, doğrudan yaşa dayalı bir ayrımcılık örneği.

Sağlık Hizmetlerinde

Pandemi sürecinde, yaşlı bireylerin yoğun bakım sıralamasında arka plana atıldığına dair haberler tartışmalara yol açtı. Bazı vakalarda, ileri yaşlı hastaların sağlık hizmetlerine erişiminde “yaşam beklentisi” gibi etik açıdan tartışmalı kriterler devreye sokuldu. Ayrıca, genç bireylerin yaşadıkları psikolojik sorunların “ergenlik bunalımı” olarak küçümsenmesi de yaş ayrımcılığının bir başka yönünü gösteriyor.

Medya ve Kültürel Temsilde

Dizi ve filmlerde yaşlı karakterler genellikle “bunamış”, “teknolojiden anlamayan” ya da “ağır hareket eden” klişe figürlerle temsil ediliyor. Genç karakterler ise “tecrübesiz ama idealist” rollerle sınırlandırılıyor. Bu da zihinlerde kalıplaşmış ve daraltıcı bir yaş algısı yaratıyor. Türkiye’de 65 yaş üstü oyuncuların ekran süresinin giderek azalması, sektördeki yaş tabanlı tercihleri gözler önüne seriyor.

Dijital Kültürde

Sosyal medya kullanıcıları arasında da yaşa bağlı ayrımcılık gözlemleniyor. “Ok boomer” gibi kalıplar, bir nesli küçümseyen, dışlayıcı bir dile işaret ederken; Z kuşağının iş dünyasında “sabırsız” ya da “sürekli şikâyet eden” şeklinde etiketlenmesi, genç yaşa yönelik önyargıların dijital versiyonlarıdır.

Yaş Ayrımcılığıyla Mücadele Yolları

“Gençler çok sabırsız”, “Yaşlılar bu işleri yapamaz” gibi genellemelerin yerine, birey odaklı yaklaşım geliştirilmelidir. Eğitim kurumları, medya ve iş dünyası bu dönüşümün öncüsü olabilir.

Eğitim müfredatına yaş çeşitliliği konusunun eklenmesi ve okullarda genç-yaşlı diyaloglarının kurulması, önyargıların erken yaşta kırılmasını sağlar. Nesillerin birbiriyle birlikte çalıştığı sosyal sorumluluk projeleri bu alanda etkili olabilir.

İşgücü piyasasında yaşa dayalı ayrımcılığı yasaklayan düzenlemelerin hem özel sektör hem kamu kurumlarında sıkı denetimlerle uygulanması gerekir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türkiye’deki 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu bu konuda dayanak sunmaktadır.

Toplum olarak yaş ayrımcılığına dair duyarlılığımızı artırmak, sadece bireylerin değil, sosyal yapının da gelişmesini sağlar. İster deneyimle gelen bir bilgelik ister yenilikle gelen bir enerji olsun, yaş farkları çatışma değil tamamlayıcılık yaratır. Yaş temelli kalıpları kırmak, bireyin değerini yaşından bağımsız değerlendirebilmekle mümkündür.

Kaynakça

Baybora, H. (2010). Yaş Ayrımcılığı ve Çalışma Hayatına Etkileri. Çalışma ve Toplum Dergisi.
Erişim

Dereli, F. & Demirhan, G. (2023). İş Piyasasında Yaş Ayrımcılığı: Nedenleri ve Sonuçları. DergiPark Akademik.
Erişim

Sağlık Hizmetlerinde Yaşlı Ayrımcılığı Üzerine Bir Değerlendirme (2019). DergiPark Akademik.
Erişim

Toplumsal Cinsiyet ve Yaş Ayrımcılığı Üzerine Bir İnceleme (2023). DergiPark Akademik.
Erişim

©mümkün dergi

Yasal Uyarı: Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Yuka Ajans Yay. ve Org. Tic. Ltd. Şti.’ye aittir. Köşe yazısı/haberin tamamı ya da bir kısmı kaynak gösterilmesi ve/veya habere aktif link verilmesi halinde dahi kesinlikle kullanılamaz.
Ayrıntılar için lütfen tıklayınız.