Direniş her zaman yüksek sesle olmaz. Toplumların baskı dönemlerinde direniş yalnızca sokaklara dökülmek, afişler asmak ya da yüksek sesle bağırmak biçiminde tezahür etmez. Tam aksine, otoritenin her şeyi izlediği, kontrolün görünmez ama yoğun olduğu dönemlerde direniş, biçim değiştirerek gündelik hayata sızar. Açık isyanın bedelinin ağırlaştığı toplumlarda, bireyler küçük ama stratejik eylemlerle tepkilerini göstermeye devam ederler. Bu noktada ortaya çıkan kavramlardan biri de mikro-direniştir.
MİKRO-DİRENİŞ NEDİR?
Mikro-direniş, James C. Scott’ın “Gündelik Direnişin Silahları” adlı çalışmasında sistematik olarak ele alınır. Scott’a göre bireyler, doğrudan çatışmaya giremeyecekleri durumlarda dolaylı yollarla itiraz etmeye devam eder. Bu; görünüşte zararsız ama aslında simgesel anlam taşıyan, doğrudan ceza doğurmayan ama sembolik olarak güçlü eylemlerdir. Bir çalışanın işyerinde mobbinge sessizce karşı çıkması, bir öğrencinin öğretim görevlisinin ideolojik baskısına karşı ironik bir sunum yapması ya da bir yurttaşın sosyal medya profilinde sistemi eleştiren bir cümle paylaşması mikro-direnişin tipik örneklerindendir.
Türkiye gibi siyasi baskının, kutuplaşmanın ve sürekli denetimin yaygın olduğu toplumsal ortamlarda bu tür direniş biçimleri her geçen gün daha fazla görünür hale gelmektedir. Zira kolektif hafızamız, doğrudan eylemle sonuç alınamayan pek çok deneyimi taşımaktadır. Özellikle genç kuşaklar —ki burada Z kuşağından söz ediyoruz— klasik protesto araçlarının hem yeterli görülmediği hem de cezai sonuçları beraberinde getirdiği bir dönemde, daha yaratıcı ve dolaylı yollarla fikirlerini ifade etmeyi tercih etmektedir.
YARATICI İFADE VE DİRENİŞİN YENİ DİLİ
Bu tercih yalnızca bir zorunluluk değil, aynı zamanda kültürel bir dönüşümün de işaretidir. Mizah, ironi, semboller, dijital ifadeler, slogan haline gelen cümleler, minimalist grafikler, hatta sessizlik… Bunların tümü, genç bireylerin mevcut baskı ortamında kendilerini ifade edebilecekleri yeni bir dil inşa ettiklerini gösterir. Örneğin, “hayal kurmak suçsa biz baştan suçluyuz” gibi bir cümle hem duygusal bir derinliğe hem de politik bir anlam yüküne sahiptir. Aynı zamanda bu ifade, suça maruz bırakılan bir kuşağın sistemle kurduğu ironik ilişkinin bir özetidir.
GÖRÜNMEZ AMA ETKİLİ
Mikro-direnişin en güçlü tarafı, sistemin denetim radarına yakalanmadan, geniş bir kitleye duygusal ve entelektüel düzeyde ulaşabilmesidir. Büyük afişler değil, ince detaylarla örülü yaratıcı ifadeler üzerinden yürür. Bu yüzden etkisi, çoğu zaman gecikmeli ama kalıcıdır. Birey, hem kendi varlığını sürdürebilir hem de sistemin kılcal damarlarına müdahale etme şansı yakalar. Ancak bu direniş biçimiyle ilgili gözden kaçırılmaması gereken önemli bir nokta vardır: Mikro-direniş, asıl olarak toplumsal belleği diri tutar. Bugün ses çıkaramadığımız yerde küçük bir kelime bırakırız; yarın birileri o kelimenin izini sürerek bir bütünlük inşa eder. Bu yönüyle mikro-direniş, yalnızca mevcut baskıya tepki değil, aynı zamanda geleceğe bırakılan bir hafıza parçasıdır.
Mikro-direnişler belki manşetlere çıkmaz, belki kalabalık meydanlara dönüşmez ama bireyin düşünsel özerkliğini korumasına, ifade hakkını bir biçimde yaşatmasına ve kolektif vicdanın sessizce varlığını sürdürmesine olanak tanır. Bu, görünürde küçük ama içerik olarak büyük bir eylemlilik halidir. Ve bazen bir sistemin çöküşü, tam da bu küçük işaretlerin biriktiği yerde başlar.
©mümkün dergi
Yasal Uyarı: Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Yuka Ajans Yay. ve Org. Tic. Ltd. Şti.’ye aittir. Köşe yazısı/haberin tamamı ya da bir kısmı kaynak gösterilmesi ve/veya habere aktif link verilmesi halinde dahi kesinlikle kullanılamaz.
Ayrıntılar için lütfen tıklayınız.
